Hiện có 10 người xem / 2505104 lần xem
         info@sachvatranh.com       84 (0) 1 222 929 703        
 
SÁCH QUAN CHẾ
MỘT CUỐN SÁCH CỦA TÁC GIẢ PAULUS CỦA ĐÃ ĐƯỢC VIẾT HỒI CUỐI THẾ KỶ XIX

Sau ngày giải phóng 10 năm, vào đầu năm 1985, tôi được một người bạn giới thiệu với Ô. Dương Tấn Thinh, một cựu Thống Đốc Ngân Hàng thời Ngô Đình Diệm, đồng thời là con trai của cụ Dương Tấn Tài, cựu Bộ trưởng Bộ Tài chánh - một người chơi sách cổ có tiếng ở Miền Nam lúc trước. Tôi gặp ông Thinh và được ông cho biết là ông muốn nhường lại một ít sách cổ của Cụ Tài, vì cụ thích chơi sách chứ ông thì không. Và cuốn sách Quan Chế mà tôi muốn giới thiệu với quý vị ngày hôm nay chính là một cuốn đến từ tủ sách của Cụ Dương Tấn Tài.

Tác giả cuốn sách Quan Chế này là Paulus Của (1834-1897) mà tên đầy đủ là Huỳnh Tịnh Của, và còn có tên là Huỳnh Tịnh Trai, người làng phước Thọ, huyện Đất Đỏ, tỉnh Bà Rịa, ngày nay là Bà Rịa Vũng Tàu. Ông là cựu học sinh một trường Công giáo ở Poulo-Penang (Mã Lai Á). Ra trường, ông làm công chức cho Pháp và được bổ nhiệm làm Đốc Phủ Sứ năm 1861. Sau này ông đã có thời làm Chủ bút tờ Gia Định Báo, thay thế cho ông Trương Vĩnh Ký.

Sách Quan Chế được in ở Saigon năm 1888, và có ghi rõ Bản in Nhà Nước (xin xem tài liệu minh họa). Sách dày 95 trang và được chia làm 2 Phần, và để có ý niệm về sách này, xin hãy cùng tôi đọc mấy dòng do chính tác giả viết dưới đây để nói về cuốn sách của mình:

“Một đời phải có thể chế trong một đời, một nước phải có thể chế trong một nước. Từ nhà nước Langsa chiếm cứ đất Nam kỳ, trong sự trí quan phân chức, tuy trong tiếng Langsa đều có nghĩa phân biệt, mà bởi quan chế bất đồng, ngôn ngữ khác xa, có dịch ra thì lấy ý thể cả, khó theo cho hết nghĩa. Bởi đó trong sự xưng hô chức tước, nhiều chỗ không nhằm, muốn để y theo tiếng Tây, thì lại không tiện cho nhiều người, cũng chẳng khỏi điều lầm lạc.

Vậy chúng ta xét coi hội điển nhà Thanh, hội điển Nam-Việt, lấy bên quan chế, sánh so lập làm quan chế riêng Nam kỳ, CẢ THẢY CÓ HAI TẬP: TẬP ĐẦU NÓI VỀ CHỨC TƯỚC TI THUỘC QUAN LANGSA; TẬP THỨ HAI THÌ LÀ CHỨC TƯỚC TI THUỘC QUAN ANNAM…”

Phần đầu từ trang 1 tới trang 34 gồm tất cả các cơ chế của Pháp mà cách gọi ra bằng tiếng Việt Nam rất là lạ ví dụ như:

- Thủy quân lục chiến hay Lính thủy đánh bộ bây giờ (tiếng Pháp là “Infanterie de la marine”) thì lúc đó gọi là “Cuộc binh bộ theo việc thủy”.

- Sở Cảnh Sát (Commissariat) bây giờ, lúc đó gọi bằng một cái tên rất dài dòng là “Đạo lãnh việc lương từ”.

- Vườn bách thảo (Jardin botanique) bây giờ, lúc đó gọi là “Vườn thảo mộc”.

- Phòng Thương mại (Chambre de commerce) bây giờ, lúc đó gọi là “Phòng Thương chánh”.

Phần thứ nhì từ trang 35 tới trang 86 được đặt tựa đề là “LỤC BỘ ANNAM (Les six ministères)” gồm tất cả các cơ chế phòng ban của bên quan lại Annam, mà cách gọi vào lúc đó cũng rất đặc biệt, thí dụ:

- Bộ Nội Vụ (Ministère de l’intérieur) bây giờ, lúc đó được gọi là “Lại bộ” .

- Bộ Tài Chánh (Ministère des finances) bây giờ, lúc đó được gọi là “Hộ bộ”.

- Bộ Công chánh (Ministère des travaux publics) bây giờ thì lúc đó gọi là “Công bộ”.

Về phía Pháp cũng như phía Việt Nam, ngoài các tên gọi của các cơ quan, ban, ngành mà tác giả Paulus Của đã cho cả định nghĩa tiếng Pháp lẫn tiếng Việt va chữ Hán, ông còn có những lời mô tả, giải thích về cung cách tổ chức, vế các chức vụ, các trách nhiệm, các mục đích vv… rất là chi tiết và rõ ràng.

Với người viết, cuốn sách Quan Chế này được coi là rất quý giá, trước nhất là vì niên tuế của nó, đã gấn 120 tưổi đời, và sau đó là những cách nói đặc biệt vào cuối thế kỷ thứ 19, đồng thời nó cũng là một trong những cuốn sách cực hiếm mà ít ai còn giữ được.

Đối với các nhà nghiên cứu về lịch sử, về hành chánh thì nó luôn là một tài liệu quý giá, cần thiết. Đó chính là lý do khiến người viết giới thiệu sách này với tất cả quý bạn.

Trích Hồi Ký 60 năm chơi sách. Chương VI

VŨ ANH TUẤN

------

Bài đã đăng
TÔI KHÓC EM TÔI
Đôi lời giới thiệu tập thơ "Mong manh thu vàng" của Phạm Thị Minh Hưng
Vài kỷ niệm buồn vui về Bs
SANG HƠN MỸ
HẮN, TÊN THIỆN QUỶ
ĐẠI THI HÀO NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU
VỀ CUỐN QUÝ THƯ
VỀ CUỐN ĐÔNG DƯƠNG
THAY LỜI GIỚI THIỆU
MỘT ĐỜI VỚI SÁCH
CUỐN ĐẠI CHIẾN THẾ GIỚI 1914-1918
Những tác phẩm sơn mài TUYỆT VỜI
VÀI CHI TIẾT
CUỐN CỔ THƯ 156 NĂM TUỔI VÀ TÔI
ĐỘNG LỰC NÀO KHIẾN TÔI HAM TÌM VÀ GIỚI THIỆU
CUỐN “THỔ PHỈ VÀ PHIẾN LOẠN Ở BẮC KỲ”
ĐẦU NĂM LƯỢM ĐƯỢC VÀNG
LIECHTENSTEIN
Vài điều nên biết về 1 người bạn Pháp
VÀI DÒNG VỀ MỘT CUỐN SÁCH
TÌNH THƯ MỘT BỨC,
VÀI ĐIỀU ĐÁNG GHI NHỚ
VÀI CẢM TƯỞNG SAU KHI THAM DỰ
TÂY CŨNG TAM SAO THẤT BẢN
Vài chi tiết về cuốn sách nhan đề
Cuốn “Ở BẮC KỲ” (AU TONKIN)
Vài chi tiết về kỳ họp ngày 14/11/2009 của CLB Sách Xưa & Nay
Quyển “1001 CUỐN SÁCH BẠN CẦN PHẢI ĐỌC TRƯỚC KHI ĐI XA”
Những chi tiết về cuộc họp ngày 11/4/2009
CLB Sách Xưa và Nay viếng thăm An Tất Viên
CUỐN “NGƯỜI PHÁP TỚI BẮC KỲ” _ 1787-1884
THIÊN DUYÊN VỚI SÁCH CỔ
CÂU CHUYỆN THƠ MỚI THỜI TIỀN CHIẾN
Bộ sách: “MỘT ĐẾ QUỐC THUỘC ĐỊA CỦA PHÁP: ĐÔNG DƯƠNG”
CHIẾN THẮNG OANH LIỆT của BẠCH THÁI BƯỞI
Một số sự việc đáng được nhắc lại
Vài chi tiết về cuốn “SÁCH DẠY HÁT TIẾNG NAM”
Vài chi tiết lý thú về buổi họp ngày 10-2-2007
MỘT SỐ CHI TIẾT VỀ ĐỊA DƯ RẤT CẦN BIẾT VỀ NƯỚC BẠN HOA KỲ
HỒI KÝ 60 NĂM CHƠI SÁCH (Trích đoạn)
Vài dòng về cuốn sách cổ “XỨ BẮC KỲ” (Le Tonkin)
Vài chi tiết về cuốn “MISSIONS DE COCHINCHINE”
Vài chi tiết về cuốn “CUỘC PHIÊU LƯU CỦA THẾ KỶ XX”
Cuốn “Ở ĐÔNG DƯƠNG NAM KỲ, CAO MIÊN, TRUNG KỲ VÀ BẮC KỲ”
Vài chi tiết về cuốn “TỪ BA LÊ TỚI BẮC KỲ”
Cuốn “CHUYỆN ĐÂY, CHUYỆN ĐÓ”
CUỐN “PHONG TỤC VÀ TẬP QUÁN CỦA NGƯỜI ANNAM”
Cuốn NIÊN BIỂU CÁC NỀN VĂN MINH
Vài chi tiết về một cuốn sách KHÔNG PHẢI TÔI “CHƠI” MÀ LÀ TÔI MỚI “LÀM ”
Vài dòng về cuốn sách “MỘT CHIẾN DỊCH Ở BẮC KỲ”
Vài điều lý thú về cuốn "VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM"
Vài chi tiết về một cuốn sách mới xuất bản năm 1992
Giới thiệu 2 cuốn sách mới
Vài chi tiết về bộ sách “CON QUỶ CÀ NHẮC”
CUỐN “GIA ĐỊNH THUNG CHÍ”
CUỐN “CÁC HỘI KÍN TRÊN ĐẤT ANNAM”
VÀI CHI TIẾT VỀ BỘ BÁO KHOA HỌC HUYỀN BÍ
CUỐN ALBUM ĐẶC BIỆT CỦA BÁO ẢNH PHÁP
CUỐN “ĐÔNG DƯƠNG THUỘC PHÁP”
VÀI CHI TIẾT VỀ CUỐN SÁCH NHAN ĐỀ LÀ “XỨ BẮC KỲ”
VÀI ĐIỀU NÊN BIẾT VỀ CUỐN “TỰ ĐIỂN TIỂU SỬ
CUỐN “LỄ TANG CỦA NGƯỜI VIỆT NAM”
HƠN 300 NĂM TRƯỚC
VÀI CHI TIẾT VỀ MỘT BỘ SÁCH RA ĐỜI 6 NĂM
Vài điều cần biết về tờ Gia Định báo
Vài cảm nghĩ về vấn đề sửa bản in
Lịch sử HÀN LÂM VIỆN ở nước ta và ở Pháp quốc
Thú chơi tranh và người thưởng ngoạn tranh ngày nay
Từ Lâu Đài đến Bảo Tàng
Thú chơi sưu tập
Nhân hai cuộc thi “Những cuốn sách vàng lần thứ 3”
Người Việt Nam đầu tiên nhảy dù là ai?
Lịch Sử Bưu Thiếp
TIÊU NGỮ
CÓ NÊN DỰNG LẠI THÁP PISE KHÔNG?
Hai chiếc thuyền rồng ở hồ Némi
Những cuốn sách đã ghé đời tôi và . . . . Ở LẠI
VỀ MỘT CUỐN SÁCH MÀ TÔI MỚI CÓ CƠ DUYÊN MUA ĐƯỢC
TỔNG KẾT 4 NĂM HOẠT ĐỘNG
NHỮNG KỶ LỤC & THÔNG TIN
VỀ MỘT CUỐN SÁCH ĐÔNG DƯƠNG RẤT HAY VÀ QUÝ
VỀ 1 SỐ NHÀ VĂN VIẾT NHIỀU Ở NƯỚC NGOÀI VÀ Ở NƯỚC TA
NÊN DẪN ĐỦ 35 CHỮ TRONG CHÚC THƯ CỦA VICTOR HUGO
NOSTRADAMUS
VÀI CHI TIẾT VỀ MỘT BỘ SÁCH TRƯỚC ĐẠI CÁCH MẠNG PHÁP
VỀ MỘT SỐ ĐIỀU KHÔNG CHÍNH XÁC TRONG BÀI
MỘT CHUYỆN “CHÂU VỀ HIỆP PHỐ”
PHƯƠNG THỨC LÀM VIỆC RẤT KHOA HỌC
VỀ GIÁ TRỊ THỰC TẾ CỦA MỘT SỐ TÁC PHẨM
CÁC “THƯ HIỆP” VÀ NỖI OAN CẦN ĐƯỢC GIẢI BÀY CỦA HỌ
HAI BỘ TRƯỜNG GIANG TIỂU THUYẾT CỦA EUGENE SUE:
Vài chi tiết về một số thư viện
MỘT CHÚT DUYÊN VỚI… SÁCH XƯA
LỄ RA MẮT CÂU LẠC BỘ SÁCH XƯA VÀ NAY
VÀI CHI TIẾT VỀ MỘT CUỐN SÁCH
TAM SAO THẤT BẢN
CUỐN BÚT QUAN HOÀI
BỘ “TAO ĐÀN TẠP CHÍ”
CHUYỆN VỀ CÁC GIỜ KHẮC SÁNG TÁC
­­Một cuốn sách cổ trên 300 năm
TÀI VẼ TRANH KHÔI HÀI CỦA TÚ MỠ
VỀ CUỐN “NGHỆ THUẬT Ở HUẾ” (L’ART À HUE)
VÀI CHI TIẾT VỀ BỘ “TẤN TUỒNG ĐỜI”
Những bộ sách vẫn cùng tôi đồng hành
Tản mạn về sách
Có nên dùng Tây Ba lô làm phụ đạo không?
MỘT CHUYỆN TRẢ THÙ
Chọc giận THẦN TÀI
Thứ duy nhất không mua được bằng tiền
Nỗi đau nho nhỏ của người yêu sách
Bài đọc tại buổi trao giải cuộc thi
Vài chi tiết về cuốn “Connaissance du Vietnam”
Tiểu phẩm hài hước cười ra nước mắt…
Làm thế nào để có một bộ sưu tập KIỀU đầy ấn tượng
Về một cuốn sách rất hay mà tôi mới có cơ duyên tìm lại được
Lược sử BÁO CHÍ VIỆT NAM từ khởi thuỷ tới 1945
Những tác phẩm sơn mài tuyệt vời
Về một trò chơi cần được tổ chức và phổ biến ngay
Tham luận tại Hội nghị Quốc tế
Không phải cứ giỏi ngoại ngữ...
Học giả, học thiệt
Nghĩa của từ "Hat trick"
Một sai lầm cần được đính chính
Vấn đề hôm nay
Ông thầy quái đản của tôi
Trả lại sự công bằng
Hoan chiến: Một thứ chiến tranh mới lạ kỳ thú
Hội chứng sính ngoại ngữ
 
Netadong.com thiết kế