BÍ MẬT THÀNH BA LÊ
VÀ NGƯỜI DO THÁI LANG THANG

Vũ Anh Tuấn

Đọc xong bộ “Những người khốn khổ” của Victor Hugo, tôi không còn thấy ngại và sợ những bộ trường giang tiểu thuyết nữa, mà trái lại còn như bị chúng thu hút mãnh liệt. Cầm bộ sách dày cả ngàn trang, tôi cảm thấy thích thú như là mình đang sở hữu một tài sản lớn, tiêu dần dần mới hết, không thể hết ngay. Tôi liền đến nhà hàng kiêm nhà sách Chaffanjon ở Hải Phòng để tự mua cho mình cuốn “Bí mật thành Ba Lê” (Les Mystères de Paris) của tác giả Eugène Süe

(1804-1857). Cốt truyện của bộ “Bí mật thành Ba Lê” rất đơn giản, và tôi vẫn nhớ rất rõ vì tôi cũng đã đọc đi đọc lại ba lần. Nhân vật chính Fleur-de Marie là một thiếu nữ nghèo khó, không biết cha mẹ là ai, được một người đàn bà ác nghiệt nuôi và bắt phải tiếp khách. Cô gặp được một người tên là Rodolphe, cưu mang che chở một cách vô tư, bất vụ lợi. Thực ra Rodolphe là một Đại công tước người Đức, vì muốn chuộc lại một lỗi lầm đã phạm trong quá khứ, ông đã trá hình làm một người công nhân để trà trộn vào những nơi cư trú của những kẻ hạ lưu ở Ba Lê để cứu giúp những người nghèo khổ, cứu rỗi các linh hồn cũng như trừng phạt những kẻ gian ác. Cô gái được Rodolphe cứu, nhưng rồi lại rơi đi rơi lại vào tay lũ người gian ác, cho tới ngày Đại công tước Rodolphe khám phá ra rằng nàng chính là con gái ruột của mình, và đưa nàng về nơi cung đình. Nhưng dù được đưa về sinh sống nơi cung đình ở Gerolstein, Fleur-de-Marie cũng vẫn không quên được quá khứ bi thảm của mình, và nàng đã từ chối không nhận lấy người mình yêu để xuống tóc đi tu, và qua đời một thời gian ngắn sau đó. Cốt truyện chỉ có vậy, nhưng qua 998 trang sách khổ 16 x 24cm, chữ nhỏ li ti, tác giả đã đưa người đọc lưu lạc khắp mọi nơi trong cái thế giới hạ lưu, nghèo khổ của thành Ba Lê hồi đầu thế kỷ thứ 19. Tác giả đã cho người đọc tiếp xúc với đủ mọi tình huống, hỉ, nộ, ai, lạc; cùng với tác giả người đọc bắt gặp đủ mọi thứ gian ác, biển lận, bẩn thỉu, cũng như những chuyện tốt, những việc thiện, những tâm hồn đáng mến. Và đương nhiên, trong trường hợp này, người đọc sẽ tự động có ác cảm với những gì là xấu, là bất nhân bất nghĩa, và tôi cho rằng đó là một hiệu năng rất tốt, nhất là đối với các độc giả trẻ, mới bước đầu tiếp xúc với cuộc đời. Toàn bộ bộ trường giang tiểu thuyết này là cả một lọat những tình huống bí biểm, gai góc mà tác giả đã gút vào để rồi lại giải tỏa một cách hấp dẫn. Chính nhờ vậy mà tác giả đã gặt hái được rất nhiều thành công với bộ sách này. Hồi đó tôi đọc mê man đến nỗi, đi học về, vừa tắm rửa xong là tôi ôm lấy cuốn sách to đùng liền, quên cả giờ cơm. Ít lâu sau khi đã đọc “Bí mật thành Ba Lê” tôi lại bắt gặp bộ “Người Do thái lang thang” (Le juif errant) cũng của tác giả này. Đây cũng là một bộ trường giang tiểu thuyết khác cũng dày trên 900 trang với chữ in nhỏ li ti. Tên truyện “Người Do thái lang thang” đã được tác giả đặt theo truyền thuyết về người Do thái bị Chúa Trời phạt phải lang thang, phải đi đi mãi, không bao giờ được ngừng nghỉ, cho tới ngày tận thế vì đã mạ lị Chúa Giê Su Ki Tô trên đàng thánh giá. Đây là một truyền thuyết rất thịnh hành dưới thời Trung Cổ và đã để lại dấu vết trong rất nhiều tác phẩm trong tất cả các nền văn học Châu Âu. Còn cốt truyện thì cũng không kém phần hấp dẫn khi so với “Bí mật thành Ba Lê” vì tôi đã đọc miên man gần 1000 trang sách đó trong vòng 10 ngày. Cốt truyện như sau đây:

“Ngày 13 tháng Hai năm 1832 (tác phẩm này được in làm 10 tập trong hai năm 1844 và 1845), trước giờ ngọ (12 giờ trưa) tất cả mọi người còn sống sót trong dòng họ Rennepont phải tập họp lại tại một căn nhà ở thành Ba Lê để chia nhau một gia tài của tổ tiên để lại. Các con cháu dòng họ Rennepont thuộc đủ mọi loại thành phần trong xã hội, từ ông hoàng Ấn Độ Djalma và kỹ nghệ gia Hardy tới một người thợ tên là Jacques có biệt hiệu là “Ngủ truồng” vì quá nghèo khổ, cũng như bên phái nữ từ người đàn bà đẹp và giàu sang Adrienne de Cardoville cho tới hai cô bé mồ côi nghèo khổ do người lính tên là Dagobert cưu mang. Nhưng Dòng Tên và các linh mục Dòng Tên đã tìm được cách ngăn cản không cho tất cả mọi người trong dòng họ Rennepont tới kịp giờ để gia tài thuộc về Tu sĩ Dòng Tên Gabriel de Renepont, một tu sĩ hiền lành và bất vụ lợi đã hứa tặng hết phần gia tài được hưởng để làm phước. Tuy nhiên một tờ bổ chính chúc thư được khám phá vào giờ chót đã trì hoãn việc trao cái hộp chứa đựng vàng bạc, châu báu, chứng khoán do một người Do thái tên là Samuel đang giữ. Lúc này là lúc Linh Mục Rodin nhập cuộc và, bằng những thủ đoạn quỷ quái, ông này đã làm toàn bộ các thành viên nhà Rennepont bi thiệt mang: Adrienne và Djalma say mê nhau và do gặp các tình huống trớ trêu đã cùng tự tử, Jacques thì chết vì say rượu, Hardy thì bị thiệt mang khi cơ xưởng của anh ta bị cháy; còn hai cô gái mồ côi thì vì đi làm công tác cứu trợ ở một bệnh viện những người bị dịch tả nên đã bị thiệt mạng vì bị lây. Nhưng người duy nhất còn lại là Gabriel, sau khi khám phá ra các hành vi gian ác đó, đã ra lệnh là vào ngày định mệnh khi cái hộp đựng số tài sản 150 triệu quan đó được trao thì nó phải được đem đốt bỏ. Cùng lúc đó Linh Mục Rodin cũng bị một đồng lõa đầu độc chết vì tên này làm cho tổ chức những Sát Thủ tên là những “Tên thắt cổ”. Từ đầu đến cuối truyện có hai nhân vật vẫn bí mật giúp đỡ các thành viên dòng họ Rennepont một cách huyền bí, đó là người Do Thái và Người Đàn Bà Do Thái lang thang. Người Do Thái lang thang tượng trưng cho giới cần lao cả đời phải làm lụng khổ cực và Người Đàn Bà Do Thái lang thang tượng trưng cho nữ giới luôn bị o ép và quyền lợi thì bị chà đạp”.

Đây là hai trong mấy bộ trường giang tiểu thuyết mà tôi đặc biệt yêu thích vì chúng đã phần nào giúp tôi hiểu đời hơn, để biết luôn luôn đề phòng, tự vệ trong cuộc sống.

Cả hai bộ đã được tôi đóng bìa cứng bọc toàn da và vẫn giữ luôn trong nhà từ năm 1952 tới nay, và tôi xin đính kèm theo đây một số hình ảnh về 2 bộ sách rất hay đó.