VÀ THƯ TỊCH TỔNG QUÁT

CỔ VÀ KIM CỦA ĐÔNG DƯƠNG THUỘC PHÁP”

(DICTIONNAIRE BIO-BIBLIO-GRAPHIE GÉNÉRALE

ANCIENNE ET MODERNE DE L’INDOCHINE FRANÇAISE)

Tháng hai năm 1975, tôi được một người bạn là nhà giáo Nguyễn Văn Y gọi điện thoại cho biết là anh có một cuốn sách mà anh biết là tôi thích lắm, do đó anh muốn nhường lại cho tôi. Tôi vội hộc tốc xuống ngay nhà anh ở cư xá Vạn Hạnh và đã mừng húm khi được anh nhượng lại cho cuốn sách này. Với một người có tính tò mò muốn được biết về những tác giả viết sách về Đông Dương như tôi, cuốn sách này quý hơn một kho báu.

Cuốn sách này là cuốn thứ tám (Tome VIII) trong bộ Biên Niên Sử của Hàn Lâm Viện Khoa Học Thuộc Địa (Académie des Sciences Coloniales) của A. Brébion, và đã được xuất bản ở Paris năm 1935 bởi A. Cabaton, một thành viên của Hàn Lâm Viện Khoa Học Thuộc Địa, sau ngày tác giả Brébion qua đời. Sách dày 446 trang và kích thước là 18cm x 27cm. Sách được sắp theo mẫu tự ABC như một cuốn Tự Điển và đặc biệt là Bản Mục Lục của sách được sắp xếp theo từng lãnh vực, cũng theo mẫu tự, ví dụ đầu tiên là Hành Chánh và Pháp Chế (Administration, Législation), kế đó là Canh Nông (Agriculture), rồi Alimentation, boissons (Ẩm thực, đồ uống) vv… tổng cộng 98 lãnh vực bao gồm hết mọi sinh hoạt của con người, thực là tuyệt vời. Ở dưới mỗi lãnh vực, tác giả đã liệt kê (có thể nói là rất đầy đủ) tất cả tên các tác giả đã viết báo, viết sách về lãnh vực đó. Sau phần tên, nơi sinh, năm sinh, nghề nghiệp, tóm lại là tiểu sử khá đầy đủ, thì tới phần tác phẩm, hoặc là sách, hoặc là các bài báo, bài tham luận vv… Tổng cộng khoảng 600 tác giả.

Cuốn tự Điển này là một cuốn sách thuộc loại tham khảo nên người viết không thể đọc hết một lúc, VÌ CÓ THAM LAM MÀ LÀM THẾ THÌ CŨNG KHÔNG TÀI NÀO MÀ NHỚ HẾT ĐƯỢC, do đó người viết đã thường dùng để tham khảo, mỗi khi cần biết về một tác giả nào có thể có ở trong đó. Đồng thời, vì không muốn ĐỘC QUYỀN, người viết vẫn thường tra cứu hộ không công cho các bạn bè mỗi khi họ cần biết về một tác giả nào nằm trong cuốn Tự Điển này.

Người viết thấy rằng các tác giả thường có mỗi người một số tác phẩm trong đó có vài cuốn sách, và rất nhiều, có thể nói phần lớn là những bài báo, những bài tham luận được đăng tải trên nhiều thứ báo, và trên các loại tạp chí khác nhau. Về điểm này người viết đang có THAM VỌNG LÀ CÓ THỂ TÌM HIỂU CHÍNH XÁC XEM CÓ BAO NHIÊU CUỐN SÁCH ĐÃ ĐƯỢC CÁC TÁC GIẢ PHÁP VÀ QUỐC TẾ VIẾT VỀ VIỆT NAM TRONG KHOẢNG THỜI GIAN TỪ HẬU BÁN THẾ KỶ THỨ 19 CHO TỚI NHỮNG NĂM 40 CỦA THẾ KỶ 20. Sở dĩ người viết có tham vọng này là vì gần đây có những người cho rằng CÁC SÁCH VIẾT VỀ VIỆT NAM LÀ HẰNG HÀ SA SỐ. Theo sự hiểu biết “eo hẹp” của người viết thì NÓI VẬY LÀ KHÔNG ĐÚNG vì thực ra có thể nói sách viết về Việt Nam chỉ nở rộ sau KHI PHÁP BẠI TRẬN Ở ĐIỆN BIÊN PHỦ VÀ TRONG CHIẾN TRANH CHỐNG MỸ mà thôi, còn từ 1954 trở về trước thì không thể là HẰNG HÀ SA SỐ mà chỉ có thể giới hạn ở độ 1000 cuốn là tối đa, phần còn lại CHÍNH LÀ NHỮNG BÀI BÁO, NHỮNG THAM LUẬN VV…. CHỨ KHÔNG PHẢI SÁCH. Người viết sẽ tìm hiểu rõ ràng và sẽ chia sẻ với tất cả mọi người yêu sách, vì trên đời này, càng CHÍNH XÁC ĐƯỢC BAO NHIÊU THÌ CÀNG TỐT, còn nếu ĐÃ CHÍNH XÁC LẠI CÒN CHÍNH XÁC HƠN thì thật là tuyệt vời. Người viết dám nói như vậy vì có thể có để tham khảo bộ BIBLIOTHECA INDOSINICA (5 cuốn), bộ BOUDET (3 cuốn) và cuốn Tự Điển được giới thiệu hôm nay, kể cả một cuốn cũng là Thư Mục sách viết về Việt Nam (nhưng phần lớn là sách cổ bằng Hán Nôm) của E. Gaspardone. Sau khi tìm hiểu rõ ràng người viết sẽ có “lập bô” sau này với các độc giả.

Trở lại cuốn Tự Điển được giới thiệu ngày hôm nay thì ngoài việc cho tên Tác Giả, tiểu sử, năm sinh, nơi sinh, các tác phẩm, tác giả quá cố A. Brébion còn cho chúng ta trong cuốn Tự Điển này tên tất cả các Triều Đại, các đời vua ở cả ba nước Việt-Mên-Lào lúc trước được tây thực dân gọi là Các Quốc Gia Liên Kết (Les Etats Associés) trong Liên Hiệp Pháp (L’Union Française), ngoài ra cố tác giả cũng cho chúng ta tên tuổi tất cả các Toàn Quyền, các Khâm Sứ, và các quan chức cao cấp của thời Thuộc Địa. Tuyệt vời hơn nữa là cố tác giả A. Brébion cũng ghi cho chúng ta tất cả tên các Linh Mục Thừa Sai của Dòng Thừa Sai đến từ Paris từ năm 1660 cho tới 1910, gần 700 Linh Mục tất cả và trên một trăm Linh Mục của dòng Dominicain.

Tóm lại đây là một kho báu cho bất cứ ai thích biết về các tác giả Đông Dương thời Thuộc Địa.

Ngoài ra, nhân việc giới thiệu cuốn Tự Điển quý giá này, người viết cũng xin nêu ra dưới đây một nhận xét mà người viết chưa thể hiểu hết tại sao lại như vậy. Đó là: TẤT CẢ CÁC TÁC GIẢ ĐÔNG DƯƠNG ĐỀU KHÔNG ĐƯỢC ĐƯA VÀO CÁC SÁCH VĂN HỌC SỬ VÀ TỰ ĐIỂN VĂN HỌC CỦA PHÁP, kể cả những người quan trọng như Louis AUBARET, Étienne AYMONIER, BONIFACY, Georges COEDÈS, Henri CORDIER, Nicholas CHÉON, Léopold CADIERE, Gustave DUMOUTIER, Gabriel DÉVERIA, Georges DÜRWEL, Anthony LANDES, Henri MAÎTRE, Georges MASPERO, Claudius MADROLLES, Abel des MICHELS vv… cũng không hề được nhắc tới, thực là kỳ lạ…

Trích Hồi Ký 60 năm chơi sách, Chương 6
VŨ ANH TUẤN