Trong đời chơi sách của tôi, tôi chỉ khoái có hai lãnh vực: văn học và phong tục và tôi không chú ý đặc biệt quan tâm tới một lãnh vực riêng biệt nào, ví dụ như chỉ sưu tầm các loại Truyện Tam Quốc, các loại sách Hán Nôm vv… Về lãnh vực phong tục tôi xin giới thiệu với quý bạn cuốn sách này mà tôi vừa đổi (trao đổi sách lấy sách) được từ 1 thành viên CLB. Anh H.M. đã đổi cuốn này cho tôi lấy mấy cuốn sách bằng tiếng Việt mà tôi không thích lắm như mấy cuốn của Nguyễn Khắc Mẫn, Bùi Huy Phồn vv…

Cuốn “Phong Tục và Tập Quán của người Annam” này của 1 tác giả tên là H. Bonvicini. Tôi có để tâm tìm chi tiết về tác giả này, nhưng không thành công vì, hình như, tôi chỉ nói hình như, tác giả này chỉ có duy nhất 1 tác phẩm này và do đó, không “nổi” chi lắm.

Tuy nhiên khi đọc lướt qua thì tôi thấy thích và tôi cho là có thể tin cậy được phần nào vì lời giới thiệu lại là của M. J. Bouchot là một Thông Tín Viên của Trường Viễn Đông Bác Cổ, gồm 1 nhóm các nhà nghiên cứu mà tôi đặc biệt kính trọng.

Cuốn sách được in năm 1927 (83 năm trước) và được chia ra làm nhiều đề tài khác nhau mỗi đề tài chiếm vài trang trong tổng số 84 trang. Anh H.M., người đổi sách cho tôi cho biết đã hỏi Thư Viện Tổng Hợp và cho là trang 84 là trang cuối, nhưng khi đọc dòng chữ chót của trang 84, tôi có cảm tưởng đây không phải là những dòng chót KẾT THÚC MỘT TÁC PHẨM. Tuy nhiên, một giây cũng đã là quá khứ, việc này tôi sẽ để tâm làm rõ sau.

Đọc lời giới thiệu, tôi mới biết là đây là tổng hợp những bài báo mà tác giả H. Bonvicini đã viết trong tờ “l’ Opinion” (Quan Điểm), một tờ báo Pháp in ở Việt Nam, thời kỳ 192…

Cuốn sách bao gồm 16 Đề Tài khác nhau như: Sinh con và Hôn lễ, Tang lễ - Hút thuốc phiện – Về ma quỷ và những lễ vật truyền thống – Tục nhuộm răng – Một số mộ phần ở Phú Lâm – Những cây quạt tay – Người Annam ăn mặc như thế nào – Tục ăn trầu – Bài viết về một bữa ăn – Thuốc Nam – Tuồng hát Annam – Cờ bạc – Các việc thờ cúng và các lễ vật phải dâng định kỳ – Các chùa và các thánh thần của Đạo Phật và Đạo Lão.

Đọc qua các bài viết tôi thấy tác giả đã viết rất trung thực những gì ông ta quan sát được nơi người mình, và viết bằng một giọng văn khá thân thiện, chứ không trịch thượng như nhiều tác giả thực dân khác. Đặc biệt là ông ta có nhắc tới cả 1 vài vị thần như Thần Trà, Uất Lũy và Chung Quỳ là những vị thần tôi rất ít khi thấy được nhắc tới. Đây là những vị thần trừ tà, làm ma quỷ phải chạy xa khi hình ảnh họ được dán trước cửa nhà. Tôi đặc biệt yêu thích 20 hình vẽ bằng bút sắt ở trong sách.

Cuốn này cũng là 1 đóng góp nhỏ vào kho tài liệu nghiên cứu phong tục tập quán, tôn giáo ở nước ta khoảng 8, 9 chục năm về trước, và cũng có thể được chơi như là 1 cuốn sách cổ vừa vừa…

Trích Hồi ký 60 năm chơi sách, chương VI

Vũ Anh Tuấn