của STÉPHANE DUMOULIN

được xuất bản năm 1888

Đây là một cuốn sách mà tôi mua được của gia đình cụ cựu Tổng Trưởng Tài chính Dương Tấn Tài vào năm 1976, hơn một năm sau ngày Giải Phóng. Nó đã ở bên tôi gần 34 năm và mới đây, vì quá yêu thích 11 bức minh họa khắc gỗ của 11 danh họa của trường Mỹ Thuật Đông Dương mà tôi đành phải đem đổi nó cho một anh bạn ở Pháp về có cuốn “Tập Văn Họa kỷ niệm Nguyễn Du” xuất bản năm 1942 bên trong có 11 bức họa nói trên. ở tuổi 25 lần thứ ba, tôi đã không còn thích nó như trước và thấy các bức họa và các bài viết về cụ Nguyễn Du hấp dẫn hơn, tuy nhiên nếu được trả bằng tiền thì chắc chắn tôi cũng vẫn còn muốn giữ nó…

Cuốn sách này khổ 20cm x 29cm và dày 396 trang. Sách có chứa đựng rất nhiều (khoảng gần 200 minh họa bằng bút sắt của họa sỹ Dick de Lonlay. Sách còn có một tựa đề phụ là “Thám hiểm sông Mékong” (Exploration du Mékong) và được chia làm 65 chương, nhưng trong bài này tôi sẽ chỉ nêu lên một số chương mà tôi thấy là quan trọng và hấp dẫn đối với công việc nghiên cứu, như là những chương sau đây:

Chương 1 : Nói về một cái nhìn sơ bộ và chung chung

về Xứ Bắc Kỳ.

Chương 2 : Nói về Đỗ Phổ Nghĩa (J.Dupuis)

Chương 4 : Nói về chuyến đi thứ nhì của Đỗ Phổ Nghĩa

Chương 6 : Nói về Fran ç is Garnier

Chương 7 : Nói về Fran ç is Garnier tới Hà Nội

Chương 8 : Nói về chiến sự bắt đầu bùng nổ

Chương 9 : Nói về việc Quân Pháp chiếm Hưng Yên, Phủ Lý,

Hải Dương và Ninh Bình

Chương 10 : Nói về cái chết của Fran ç is Garnier

Chương 12 : Nói về cái chết của Henri Rivierè

Chương 1 5: Nói về Hải Phòng

Chương 16 : Nói về chiến sự bùng nổ trở lại

Chương 19 : Nói về chùa chiền ở Hà Nội

Chương 21 : Nói về bọn quan lại ở Hà Nội

Chương 22 : Nói về các tòa án ở Bắc Kỳ

Chương 23 : Nói về Thủy Sư Đô Đốc Courbet

Chương 24 : Nói về Đi chơi ở Huế

Chương 25 : Nói về một cái nhìn chung về Trung Kỳ

Chương 26 : Nói về việc tiến đánh thành Sơn Tây

Chương 29 : Nói về việc đánh thành Bắc Ninh

Chương 33 tới 37 : Nói về nước Tàu và người Tàu

Chương 38 : Nói về việc chiếm Hưng Hóa và Tuyên Quang

Chương 39 : Nói về Hiệp ước Thiên Tân

Chương 45 tới 47 : Nói về hai lần bao vây Tuyên Quang

Chương 49 tới 51 : Nói về sửa soạn tiến đánh và chiếm Lạng Sơn

Chương 52 : Nói về trận chiến ở Ải Nam Quan

Chương 57 và 58 : Nói về sửa soạn tái lập hòa bình

và đạt được hòa bình

Chương 59 : Nói về cái chết của Đô Đốc Courbet

Chương 60 : Nói về Tướng De Courcy

Chương 61 : Nói về trận phục kích ở Huế

Chương 63 : Nói về việc bình định Xứ Bắc Kỳ

Chương 69 : Nói về Toàn Quyền Paul Bert ở Xứ Bắc Kỳ

Phần cuốn sách từ trang 353 đến 396 là dành để nói về công việc thám hiểm sông Mékong.

Sách có chứa đựng nhiều hình minh họa đẹp và cũng cung cấp một số khá nhiều thông tin phục vụ công việc nghiên cứu của các nhà nghiên cứu lịch sử.

Trích Hồi ký 60 năm chơi sách, chương VI

Vũ Anh Tuấn