Hiện có 11 người xem / 2505113 lần xem
         info@sachvatranh.com       84 (0) 1 222 929 703        
 
Tham luận tại Hội nghị Quốc tế

Giới thiệu Văn Học Việt Nam ra nước ngoài, tháng 1/2010:

CÓ NÊN CHO NGOẠI NHÂN

XÍA VÀO CÔNG VIỆC DỊCH THUẬT

CỦA CHÚNG TA KHÔNG?

Thưa toàn thể quý vị,

Trong việc “Giới thiệu Văn học Việt Nam ra nước ngoài”, mục tiêu của Hội nghị Quốc tế này, một khâu quan trọng vào bậc nhất chính là khâu Dịch Thuật.

Năm 1895, Tự điển Đại Nam Quấc Âm Tự Vị của Huỳnh Tịnh Của định nghĩa Dịch là “cắt nghĩa ra tiếng khác” và Dịch sách là “giải sách gì ra tiếng khác”. Bốn mươi bẩy năm sau, vào năm 1958, tự điển Thanh Nghị định nghĩa Dịch là “đem thứ tiếng này diễn ra thứ tiếng khác”.

Ngay bây giờ, Dịch được định nghĩa là “tìm một cái tương đương trong ngôn ngữ”, và người dịch dĩ nhiên là phải giỏi ngoại ngữ, nhưng quan trọng hơn, phải giỏi tiếng mẹ đẻ, đồng thời cũng phải có tố chất nghệ sĩ thì mới có thể là dịch giả văn học được (MQL).

Trong bài viết ngắn này, người viết không đề cập tới việc dịch xuôi, tức là dịch từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt của chúng ta, mà chỉ nói tới việc dịch ngược, tức là dịch từ tiếng Việt sang tiếng nước ngoài. Và, dĩ nhiên là khi dịch từ tiếng mẹ đẻ sang tiếng nước ngoài, thì người dịch cũng phải thật giỏi để có thể chuyển tải sang tiếng nước ngoài thật đúng những gì nguyên tác tiếng Việt muốn nói. Bây giờ cũng như trước kia, trong việc dịch, nếu đạt được 3 tiêu chuẩn Tín, Đạt, Nhã thì dịch phẩm có thể coi là đã thành công. Và trong ba tiêu chuẩn đó thì Tín là cần nhất, đặc biệt trong việc dịch ngược, vì nếu ta dịch sai nguyên tác ra tiếng nước ngoài thì tội nghiệp cho tác giả đã đổ mồ hôi, sôi nước mắt để viết ra tác phẩm quá!

Trong bài viết ngắn này, người viết không muốn đề cập gì tới các cách dịch mà chỉ muốn nói tới một vấn đề là: “Khi dịch, ta có nên để ngoại nhân xía vào việc làm của ta không?”

Đương nhiên là nếu người dịch là một người có lương tâm nghề nghiệp thì việc đầu tiên phải làm là phải cố gắng tìm tòi những cách viết, cách nói mà diễn tả chính xác nhất nguyên tác để người nước ngoài khi đọc sẽ cảm thông sâu sắc và hiểu rõ những gì tác giả muốn nói. Điều khó nhất với một người dịch có lương tâm là phải hiểu cho thật rõ tác giả muốn nói những gì, sau đó là việc tìm sao được những từ, những câu tương đương trong thứ ngoại ngữ ta dịch ra. Ngay khi đã tìm được và quyết định là chính xác thì ta dùng và phải tự tin vào những câu, những từ ta dùng là không phản nghĩa, không viết sai văn phạm của thứ ngoại ngữ ta dùng để dịch. Người dịch ngược cần phải tự chủ, tự tin vào những gì mình viết ra, và nhất là phải tự tin vào việc mình rất thấu hiểu tiếng Việt, tiếng mẹ đẻ của mình.

Còn việc dịch phẩm hay dở ra sao sẽ là do các độc giả (ở đây là các độc giả người nước ngoài) đọc xong sẽ có ý kiến. Điều cần nhất là phải viết một cách nghiêm túc, rõ ràng, khúc chiết và nhất là đừng sai văn phạm, đừng dùng những từ không có trong thứ tiếng ta dịch ra. Vì một dịch phẩm, dịch ra tiếng Anh chẳng hạn, mà ở trong có chứa đựng dù chỉ một từ không phải tiếng Anh thì cũng là một thất bại rồi.

Trên đất nước ta có một việc rất không nên làm là các dịch giả, mỗi khi dịch xong một dịch phẩm, thường đem cho các người ngoại quốc xem và sửa hộ. Việc làm này trước nhất biểu lộ tính không tự tin, tính ưa ỷ lại vào người khác, sau là biểu lộ việc luôn luôn coi người nước ngoài là hơn mình. Việc luôn luôn coi người nước ngoài là giỏi hơn mình về ngôn ngữ của họ là rất sai lầm. Đơn giản là một người nước ngoài nếu ít học, hoặc có nhiều học đi nữa, nhưng không thông thạo về lãnh vực văn chương chữ nghĩa, thì chắc chắn sẽ không giúp gì được ta và chắc chắn sẽ hại ta vì khi cho họ xía vào THÌ LẬP TỨC BẢN DỊCH SẼ CÀNG NGÀY CÀNG XA NGUYÊN TÁC. Lý do đơn giản là vì, là người nước ngoài, làm sao họ có thể hiểu rõ tiếng Việt như ta. Người viết xin nêu ra 1 thí dụ rất rõ rệt, cụ thể như sau đây: Một ngày kia, người viết tình cờ bắt gặp một bản dịch Việt-Anh và thấy được bản dịch đó có dòng chữ “revised by Allison Tr…”. Thấy là có ngoại nhân duyệt lại, người viết tò mò đọc qua và bắt gặp được 7 điều hiểu lầm trên tổng số 78 trang của bản dịch. Dưới đây là một lỗi để minh họa:

Câu: “như khôn ngăn một xúc động lớn lao”

Được dịch là: “Wisdom blocked strong emotions”

Người ngoại quốc duyệt lại đã nhầm chữ khôn (ở đây có nghĩa là không ngăn được) thành chữ sự khôn ngoan nên mới dịch là wisdom.

Tóm lại người viết xin đề nghị là những dịch giả đừng bao giờ cho ngoại nhân xía vào dịch phẩm của mình.

Xin hãy tự tin vào khả năng và sự thông hiểu tiếng mẹ đẻ của mình để mà cố làm hết sức, cố tìm tòi những từ, những câu chính xác nhất để dịch, được đến đâu hay đến đấy, chẳng cần dựa vào ai, và nếu mình được chấp nhận thì cũng là tốt lắm rồi.

Tôi xin hết lời và xin chân thành cảm ơn quý vị đã dành thì giờ đọc bài viết này.

Vũ Anh Tuấn

ĐTDĐ 0122 292 9703

“Chúng tôi xin ghi nhớ những lời vàng ngọc
                                                              của ông!”
Lê Đan nói, và mọi người cạn chén
Để hôm sau những cánh đại bàng
Lại tung bay nơi chân mây góc biển!

4


Chiếc hải thuyền
              trước mũi đề hai chữ Lạc Long
Dưới bình minh đang sẵn sàng rời bến
Lần lượt ông Vichet ôm thân thiết Lê Đan và 
                                                                Ba Sao.
Như khôn ngăn một xúc động lớn lao
Nước mắt ông rơi lăn xuống chòm râu điểm bạc.
Hình như ông biết rằng
                            khó gặp lại hai chàng lần khác…


Nhưng chuyện gì kia làm sửng sốt nhóm tâm giao?
Một đám đông dân bản địa xôn xao
Bước theo sau những nàng thiếu nữ
Lộng lẫy xiêm y như những bông hoa rực rỡ.



Bài đã đăng
TÔI KHÓC EM TÔI
Đôi lời giới thiệu tập thơ "Mong manh thu vàng" của Phạm Thị Minh Hưng
Vài kỷ niệm buồn vui về Bs
SANG HƠN MỸ
HẮN, TÊN THIỆN QUỶ
ĐẠI THI HÀO NGUYỄN DU VÀ TRUYỆN KIỀU
VỀ CUỐN QUÝ THƯ
VỀ CUỐN ĐÔNG DƯƠNG
THAY LỜI GIỚI THIỆU
MỘT ĐỜI VỚI SÁCH
CUỐN ĐẠI CHIẾN THẾ GIỚI 1914-1918
Những tác phẩm sơn mài TUYỆT VỜI
VÀI CHI TIẾT
CUỐN CỔ THƯ 156 NĂM TUỔI VÀ TÔI
ĐỘNG LỰC NÀO KHIẾN TÔI HAM TÌM VÀ GIỚI THIỆU
CUỐN “THỔ PHỈ VÀ PHIẾN LOẠN Ở BẮC KỲ”
ĐẦU NĂM LƯỢM ĐƯỢC VÀNG
LIECHTENSTEIN
Vài điều nên biết về 1 người bạn Pháp
VÀI DÒNG VỀ MỘT CUỐN SÁCH
TÌNH THƯ MỘT BỨC,
VÀI ĐIỀU ĐÁNG GHI NHỚ
VÀI CẢM TƯỞNG SAU KHI THAM DỰ
TÂY CŨNG TAM SAO THẤT BẢN
Vài chi tiết về cuốn sách nhan đề
Cuốn “Ở BẮC KỲ” (AU TONKIN)
Vài chi tiết về kỳ họp ngày 14/11/2009 của CLB Sách Xưa & Nay
Quyển “1001 CUỐN SÁCH BẠN CẦN PHẢI ĐỌC TRƯỚC KHI ĐI XA”
Những chi tiết về cuộc họp ngày 11/4/2009
CLB Sách Xưa và Nay viếng thăm An Tất Viên
CUỐN “NGƯỜI PHÁP TỚI BẮC KỲ” _ 1787-1884
THIÊN DUYÊN VỚI SÁCH CỔ
CÂU CHUYỆN THƠ MỚI THỜI TIỀN CHIẾN
Bộ sách: “MỘT ĐẾ QUỐC THUỘC ĐỊA CỦA PHÁP: ĐÔNG DƯƠNG”
CHIẾN THẮNG OANH LIỆT của BẠCH THÁI BƯỞI
Một số sự việc đáng được nhắc lại
Vài chi tiết về cuốn “SÁCH DẠY HÁT TIẾNG NAM”
Vài chi tiết lý thú về buổi họp ngày 10-2-2007
MỘT SỐ CHI TIẾT VỀ ĐỊA DƯ RẤT CẦN BIẾT VỀ NƯỚC BẠN HOA KỲ
HỒI KÝ 60 NĂM CHƠI SÁCH (Trích đoạn)
Vài dòng về cuốn sách cổ “XỨ BẮC KỲ” (Le Tonkin)
Vài chi tiết về cuốn “MISSIONS DE COCHINCHINE”
Vài chi tiết về cuốn “CUỘC PHIÊU LƯU CỦA THẾ KỶ XX”
Cuốn “Ở ĐÔNG DƯƠNG NAM KỲ, CAO MIÊN, TRUNG KỲ VÀ BẮC KỲ”
Vài chi tiết về cuốn “TỪ BA LÊ TỚI BẮC KỲ”
Cuốn “CHUYỆN ĐÂY, CHUYỆN ĐÓ”
CUỐN “PHONG TỤC VÀ TẬP QUÁN CỦA NGƯỜI ANNAM”
Cuốn NIÊN BIỂU CÁC NỀN VĂN MINH
Vài chi tiết về một cuốn sách KHÔNG PHẢI TÔI “CHƠI” MÀ LÀ TÔI MỚI “LÀM ”
Vài dòng về cuốn sách “MỘT CHIẾN DỊCH Ở BẮC KỲ”
Vài điều lý thú về cuốn "VĂN HỌC DÂN GIAN VIỆT NAM"
Vài chi tiết về một cuốn sách mới xuất bản năm 1992
Giới thiệu 2 cuốn sách mới
Vài chi tiết về bộ sách “CON QUỶ CÀ NHẮC”
CUỐN “GIA ĐỊNH THUNG CHÍ”
CUỐN “CÁC HỘI KÍN TRÊN ĐẤT ANNAM”
VÀI CHI TIẾT VỀ BỘ BÁO KHOA HỌC HUYỀN BÍ
CUỐN ALBUM ĐẶC BIỆT CỦA BÁO ẢNH PHÁP
CUỐN “ĐÔNG DƯƠNG THUỘC PHÁP”
VÀI CHI TIẾT VỀ CUỐN SÁCH NHAN ĐỀ LÀ “XỨ BẮC KỲ”
VÀI ĐIỀU NÊN BIẾT VỀ CUỐN “TỰ ĐIỂN TIỂU SỬ
CUỐN “LỄ TANG CỦA NGƯỜI VIỆT NAM”
HƠN 300 NĂM TRƯỚC
SÁCH QUAN CHẾ
VÀI CHI TIẾT VỀ MỘT BỘ SÁCH RA ĐỜI 6 NĂM
Vài điều cần biết về tờ Gia Định báo
Vài cảm nghĩ về vấn đề sửa bản in
Lịch sử HÀN LÂM VIỆN ở nước ta và ở Pháp quốc
Thú chơi tranh và người thưởng ngoạn tranh ngày nay
Từ Lâu Đài đến Bảo Tàng
Thú chơi sưu tập
Nhân hai cuộc thi “Những cuốn sách vàng lần thứ 3”
Người Việt Nam đầu tiên nhảy dù là ai?
Lịch Sử Bưu Thiếp
TIÊU NGỮ
CÓ NÊN DỰNG LẠI THÁP PISE KHÔNG?
Hai chiếc thuyền rồng ở hồ Némi
Những cuốn sách đã ghé đời tôi và . . . . Ở LẠI
VỀ MỘT CUỐN SÁCH MÀ TÔI MỚI CÓ CƠ DUYÊN MUA ĐƯỢC
TỔNG KẾT 4 NĂM HOẠT ĐỘNG
NHỮNG KỶ LỤC & THÔNG TIN
VỀ MỘT CUỐN SÁCH ĐÔNG DƯƠNG RẤT HAY VÀ QUÝ
VỀ 1 SỐ NHÀ VĂN VIẾT NHIỀU Ở NƯỚC NGOÀI VÀ Ở NƯỚC TA
NÊN DẪN ĐỦ 35 CHỮ TRONG CHÚC THƯ CỦA VICTOR HUGO
NOSTRADAMUS
VÀI CHI TIẾT VỀ MỘT BỘ SÁCH TRƯỚC ĐẠI CÁCH MẠNG PHÁP
VỀ MỘT SỐ ĐIỀU KHÔNG CHÍNH XÁC TRONG BÀI
MỘT CHUYỆN “CHÂU VỀ HIỆP PHỐ”
PHƯƠNG THỨC LÀM VIỆC RẤT KHOA HỌC
VỀ GIÁ TRỊ THỰC TẾ CỦA MỘT SỐ TÁC PHẨM
CÁC “THƯ HIỆP” VÀ NỖI OAN CẦN ĐƯỢC GIẢI BÀY CỦA HỌ
HAI BỘ TRƯỜNG GIANG TIỂU THUYẾT CỦA EUGENE SUE:
Vài chi tiết về một số thư viện
MỘT CHÚT DUYÊN VỚI… SÁCH XƯA
LỄ RA MẮT CÂU LẠC BỘ SÁCH XƯA VÀ NAY
VÀI CHI TIẾT VỀ MỘT CUỐN SÁCH
TAM SAO THẤT BẢN
CUỐN BÚT QUAN HOÀI
BỘ “TAO ĐÀN TẠP CHÍ”
CHUYỆN VỀ CÁC GIỜ KHẮC SÁNG TÁC
­­Một cuốn sách cổ trên 300 năm
TÀI VẼ TRANH KHÔI HÀI CỦA TÚ MỠ
VỀ CUỐN “NGHỆ THUẬT Ở HUẾ” (L’ART À HUE)
VÀI CHI TIẾT VỀ BỘ “TẤN TUỒNG ĐỜI”
Những bộ sách vẫn cùng tôi đồng hành
Tản mạn về sách
Có nên dùng Tây Ba lô làm phụ đạo không?
MỘT CHUYỆN TRẢ THÙ
Chọc giận THẦN TÀI
Thứ duy nhất không mua được bằng tiền
Nỗi đau nho nhỏ của người yêu sách
Bài đọc tại buổi trao giải cuộc thi
Vài chi tiết về cuốn “Connaissance du Vietnam”
Tiểu phẩm hài hước cười ra nước mắt…
Làm thế nào để có một bộ sưu tập KIỀU đầy ấn tượng
Về một cuốn sách rất hay mà tôi mới có cơ duyên tìm lại được
Lược sử BÁO CHÍ VIỆT NAM từ khởi thuỷ tới 1945
Những tác phẩm sơn mài tuyệt vời
Về một trò chơi cần được tổ chức và phổ biến ngay
Không phải cứ giỏi ngoại ngữ...
Học giả, học thiệt
Nghĩa của từ "Hat trick"
Một sai lầm cần được đính chính
Vấn đề hôm nay
Ông thầy quái đản của tôi
Trả lại sự công bằng
Hoan chiến: Một thứ chiến tranh mới lạ kỳ thú
Hội chứng sính ngoại ngữ
 
Netadong.com thiết kế